Het werd vroeger veel gedaan. Dat de schrijver zijn vertelling even onderbrak voor een onderonsje met de lezer. Daarmee verbreekt hij natuurlijk de magie. Ontnuchterend is het. Maar als alwetende schrijver kun je voorspellingen doen, een tipje van de sluier oplichten. Hetgeen de spanning en nieuwsgierigheid laat toenemen.

Het eerste orgelpunt was bereikt. En, beste lezer, thans gaan alle registers open. (InterRail 1974)

De vloer was van hout en kraakte. Net als met dun ijs mocht je niet op een kluitje staan…nee, grapje. Het dak was plat en op geen enkele wijze geïsoleerd. Als het geregend had, stond er altijd wel een lokaal blank. De ramen, met enkel glas, van de lokalen gingen dicht met één huis-tuin-en-keuken-klink. Het tochtte dat het een aard had. ’s Winters stonden de ijsbloemen op de ruiten, ’s zomers zakte je in mekaar als een Camembert-puntje. Het houten gebouw kromp en zette uit bij temperatuurverschillen, het steunde en zuchtte, net een levend wezen. Vreemd dat zo’n gedrocht je dierbaar wordt. (Ho, Adrie …Ho)

Wel wordt dus de arme Javaan voortgezweept door dubbel gezag, wel wordt hij dikwijls afgetrokken van zijn rijstvelden, wel is hongersnood vaak ’t gevolg van deze maatregelen, doch… vrolijk wapperen te Batavia, te Samarang, te Soerabaja, te Passaroean, te Bezoeki, te Probolingo, te Patjitan, te Tjilatjap, de vlaggen aan boord der schepen, die beladen worden met oogsten  die Nederland rijk maken. Hongersnood? Op het rijke, vruchtbare, gezegende Java, hongersnood? Ja, lezer. Voor weinige jaren zijn gehele districten uitgestorven van honger. Moeders boden hun kinderen te koop voor spijze. Moeders hebben hun kinderen gegeten… (Max Havelaar)